Nghị định 78/2012/NĐ-CP: Hiệu lực quản lý mới với hoạt động kinh doanh xổ số

Trong những năm qua, được sự chỉ đạo của Bộ Tài chính, Ủy ban nhân dân các tỉnh, Thành phố hoạt động xổ số đã có nhiều bước phát triển với tốc độ tăng bình quân khoảng trên 20% năm. Thị trường xổ số mở rộng, hệ thống đại lý rộng khắp đã giải quyết được việc làm cho một lực lượng lớn lao động trong xã hội. Hoạt động kinh doanh xổ số đã có những đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước, ngân sách các địa phương để đầu tư cho sự nghiệp y tế, giáo dục và các công trình phúc lợi xã hội khác. Theo số liệu thống kê, chỉ tính riêng năm 2008, tổng doanh thu xổ số của cả nước đạt 28.551 tỷ đồng, chiếm 1,9% GDP và thu nộp ngân sách nhà nước (đạt 8.028 tỷ đồng), bằng 3,5% tổng thu nội địa của các địa phương và 5,99% thu ngân sách của các địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xổ số thời gian qua còn bộc lộ một số hạn chế, tồn tại lớn như quy mô thị trường xổ số, đặt cược và trò chơi có thưởng còn nhỏ. Hoạt động xổ số kiến thiết (XSKT) phát triển chưa thực sự ổn định, vững chắc, chưa khai thác hết thị trường tiềm năng, khả năng thu hút và phục vụ các đối tượng khách hàng được phép tham gia còn hạn chế. Các hình thức đặt cược chưa phong phú. Công tác nghiên cứu, ứng dụng các loại hình xổ số mới, gắn liền với các hoạt động kinh doanh dịch vụ đặt cược chưa được xác định và quan tâm. Bên cạnh đó, các dịch vụ ăn theo XSKT vẫn tồn tại ngày càng tinh vi hơn.

Để lập lại “trật tự” hoạt động XSKT, đồng thời ngăn ngừa các dịch vụ ăn theo xổ số, ngày 05/10/2012 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 78/2012/ NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 30/2007/NĐ-CP về kinh doanh xổ số. Nghị định 78/2012/NĐ-CP đã đưa ra nhiều quy định mới sửa đổi, bổ sung một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn hiện nay. Cụ thể:

Nguyên tắc kinh doanh xổ số

Nghị định 78/2012/NĐ-CP đã khẳng định cụ thể nguyên tắc kinh doanh xổ số là loại hình kinh doanh có điều kiện, chịu sự kiểm soát chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước để đảm bảo đáp ứng nhu cầu giải trí của một bộ phận người dân có thu nhập chính đáng và đảm bảo an toàn an ninh trật tự xã hội. Chỉ có doanh nghiệp (DN) được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xổ số mới được phép tổ chức hoạt động kinh doanh xổ số. Đây là quy định rất mới và cụ thể hơn so với Nghị định 30/2007/NĐ-CP trước đây (chỉ quy định DN muốn kinh doanh phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện; và phải đảm bảo minh bạch, khách quan, trung thực, bảo vệ quyền và lợi ích của các bên tham gia).

Ngoài ra, thay vì quy định chung như trước đây DN kinh doanh xổ số là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, do Nhà nước sở hữu 100% vốn, Nghị định mới đã nêu rõ, mô hình hoạt động và cơ cấu tổ chức quản lý của DN kinh doanh xổ số được áp dụng theo mô hình chủ tịch công ty, tổng giám đốc (giám đốc) và các kiểm soát viên hoặc chủ tịch công ty kiêm tổng giám đốc (giám đốc) và các kiểm soát viên.

Các quy định về quản lý, kinh doanh xổ số cũng như các hoạt động ăn theo đều được siết chặt hơn trước rất nhiều so với Nghị định 30/2007/NĐ-CP. Bên cạnh đó, Nghị định 78/2012/NĐ-CP cũng bổ sung quy định mới về trách nhiệm của DN kinh doanh xổ số là phải chủ động phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn thực hiện tuyên truyền, phổ biến và khuyến cáo cho người tham gia dự thưởng xổ số kiểm soát mức độ tham gia dự thưởng xổ số.
Các hành vi bị cấm

Nghị định 78/2012/NĐ-CP của Chính phủ bổ sung 2 nhóm hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm: cung cấp thông tin dự đoán trước kết quả xổ số và lợi dụng khuyến mại may rủi để kinh doanh xổ số trái phép với mục tiêu kiếm lợi nhuận thông qua việc thu tiền của khách hàng cùng với các hành vi bị nghiêm cấm khác theo quy định của pháp luật. Cùng với quy định cấm cung cấp các thông tin sai sự thật, cấm khuyến mại, việc đưa ra quy định nghiêm cấm việc dự đoán kết quả xổ số cho thấy quyết tâm dẹp bỏ các dịch vụ ăn theo xổ số như “soi cầu”, “dự đoán kết quả”… sẽ được đẩy mạnh thực hiện và các hoạt động này tồn tại chính là hoạt động bất hợp pháp. Cụ thể, Nghị định đưa ra 10 hành vi bị nghiêm cấm là: Tổ chức kinh doanh xổ số trái phép dưới mọi hình thức và mọi loại phương tiện; Sử dụng kết quả xổ số do các DN kinh doanh xổ số phát hành để tổ chức các chương trình dự thưởng; Phát hành xổ số từ nước ngoài cho các tổ chức, cá nhân ở trong nước; Làm sai lệch kết quả trúng thưởng; Sử dụng tiền của Nhà nước để tham gia dự thưởng xổ số; Làm giả vé số dưới mọi hình thức; Sử dụng xổ số làm phương tiện để rửa tiền; Cung cấp thông tin dự đoán trước kết quả xổ số; Lợi dụng hình thức khuyến mại mang tính may rủi để kinh doanh xổ số trái phép với mục tiêu kiếm lợi nhuận thông qua việc thu tiền của khách hàng; Các hành vi bị nghiêm cấm khác theo quy định của pháp luật.

Phân phối vé số và đại lý xổ số

Theo quy định tại Nghị định 78/2012/NĐ-CP, số lượng vé của từng đợt phát hành do DN kinh doanh xổ số quyết định cụ thể nhưng không được vuợt quá hạn mức số lượng, giá trị vé phát hành hoặc phải đảm bảo tỷ lệ tiêu thụ vé bình quân tối thiểu trong từng thời kỳ do Bộ Tài chính quy định. Điều kiện để được mở đại lý xổ số tại Nghị định mới cũng được sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tiễn hiện nay. Theo đó, Nghị định mới bổ sung thêm chi tiết những đối tượng không được phép tham gia làm đại lý, bao gồm cán bộ, nhân viên làm việc tại DN kinh doanh xổ số; vợ hoặc chồng, cha, cha nuôi, mẹ, mẹ nuôi, con, con nuôi, anh, chị, em ruột, anh, chị, em nuôi của chủ tịch, tổng giám đốc, giám đốc, phó tổng giám đốc, phó giám đốc, kế toán trưởng và cấp trưởng, cấp phó các phòng, ban nghiệp vụ của DN kinh doanh xổ số.
Đây là những quy định hết sức chặt chẽ nhằm hạn chế, loại trừ những tiêu cực xảy ra trong hoạt động kinh doanh xổ số, đồng thời hướng đến sự minh bạch, công bằng cho cả người tham gia và người kinh doanh. Nếu như những quy định này tại Nghị định 30/2007/NĐ-CP “cởi mở” hơn thì Nghị định 78/2012/NĐ-CP đã chặt chẽ hơn rất nhiều. Quy định tại Nghị định 30/2007/NĐ-CP chỉ yêu cầu đại lý vé số là công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; nếu là tổ chức phải là tổ chức kinh tế được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam. Ngoài ra, đại lý phải có hình thức bảo đảm thanh toán theo quy định để bảo đảm nghĩa vụ thanh toán đối với DN kinh doanh xổ số.

Xác định kết quả và trả thưởng

Theo quy định tại Nghị định 78/2012/NĐ-CP, thời gian quay số mở thưởng do DN kinh doanh xổ số quyết định nhưng không được chậm hơn khung thời gian quay số mở thưởng do Bộ Tài chính quy định cho các khu vực. Thời hạn trả thưởng của DN đối với khách hàng tối đa là 60 ngày, kể từ ngày xác định kết quả trúng thưởng hoặc kể từ ngày hết hạn lưu hành của vé số. Quá thời hạn, các vé trúng thưởng không còn giá trị lĩnh thưởng. Căn cứ vào thời hạn trả thưởng tối đa nêu trên, Bộ Tài chính quy định thời hạn trả thưởng cụ thể cho từng loại hình, sản phẩm xổ số.

Xử lý vi phạm

Nghị định 78/2012/NĐ-CP quy định về việc xử lý các hành vi sai phạm như sau: Các hành vi vi phạm, hình thức xử phạt, mức phạt, thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về hoạt động kinh doanh xổ số được thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành về xử phạt vi phạm hành chính đối với hoạt động kinh doanh xổ số. Hình thức xử phạt và mức phạt đối với hành vi vi phạm được thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành đối với hành vi vi phạm quy định về sử dụng kết quả xổ số và thông tin kết quả trúng thưởng.